Praktyka pracy naukowej wytworzyła jeszcze inny podział nauk i umiejętności, gruntujący się na różnicy metody i sposobu traktowania przedmiotu. Można bowiem fakty i zjawiska świata, natury, czy dziejów ludzkich ściśle opisać, przedstawić je tak, jak w rzeczywistości są i pod zmysły podpadają; lub też można nad faktami i zjawiskami tymi filozofować tj. wziąć je za podstawę pomysłów ogólnych i teorii tak, że głównym celem przedstawienia staje się teoria czy filozofia, a fakty i zjawiska rzeczywistości stają się tylko środkiem do celu. Tym sposobem powstały różne osobne filozofie, odnoszące się do odpowiednich nauk i umiejętności. Tak powstały filozofie pojedynczych nauk przyrodniczych, jak np. Jana Lamarcka „Filozofia zoologiczna”; tak powstały liczne „filozofie natury” tak nareszcie filozofia prawa i filozofia historii. Ale cel, w jakim podjęte były te prace filozoficzne i metoda, która z wytkniętego celu wynikała, odrywały filozofie te coraz więcej, od gruntu rzeczywistości i popchnęły je na bezdroża spekulacji. Celem bowiem tych „filozofii” było sformułowanie najwyższych i najogólniejszych praw, według których na poszczególnych rozpatrywanych przez nie dziedzinach zjawiska występują, przebiegają, łączą się ze sobą i na siebie oddziaływają. Ponieważ jednak najczęściej formułowanie tych praw prześcigało fakty, a umysł filozoficzny skorym był zawsze ku folgowaniu uniesieniom idealnym i ku narzucaniu rzeczywistości formy pragnień i marzeń swych; więc filozofie te coraz więcej mijały się z prawdą i stawały się zbiornikami życzeń i uniesień subiektywnych. Kierunek ten, nazwany słusznie subiektywność – idealnym, zdyskredytował zupełnie wszelkie te filozofie „natury i historii” i sprowadził zwrot ku „ścisłemu” traktowaniu nauk tj. ku zgłębianiu faktów rzeczywistości bez wszelkich uprzedzeń idealnych, bez wszelkich myśli, a priori powziętych. Tak więc zamiast filozofii natury, zaczęto trzeźwo badać naturę same w sposób realistyczny; tak zamiast filozofii prawa wzięto się na nowo do badania prawa na podstawie historycznej; tak nareszcie zamiast filozofii historycznej wzięto się do trzeźwego, umiejętnego badania historii samej. Rozdział każdej umiejętności z osobna na ścisłą i filozoficzną okazał się niepraktyczny i na bezdroża wiodący; poznano, że formułowanie owych najogólniejszych praw nie powinno być niczym więcej, jak tylko wynikiem ścisłego badania; że wszelkie formułowanie praw tych a priori nie ma uprawnienia; że odłączanie i oddzielne traktowanie faktów i teorii jest zgubnym dla umiejętności, i, że tyle tylko teorie mogą mieć wartości, o ile z logiczną koniecznością same wynikają z faktów, ściśle zbadanych i umiejętnie ustalonych.
Aktualności
- Strona w przebudowie 14 lutego, 2020
Xg. 1 ROZDZIAŁ IV – Metoda ścisła i filozoficzna
- SOCJOLOGIA A RELIGIE
- Socjologia klasyczna –
- Hegel apologia prawdy –
- Prasocjologia św. Tomasza z Akwinu – fragment
- Bibliografia – Polskich przekładów dzieł klasyków socjologii
- Archiwum Herberta Spencera
- Faraon – Faraon
- System Socjologii – System Socjologii
- PRZEDMOWA – Przedmowa
- Xg. 1 ROZDZIAŁ I – Wiedza, nauka i umiejętność
- Xg. 1 ROZDZIAŁ II – Rozwój umysłowy
- Xg. 1 ROZDZIAŁ III – Podział umiejętności
- Xg. 1 ROZDZIAŁ IV – Metoda ścisła i filozoficzna
- Xg. 1 ROZDZIAŁ V – Filozofia
- Xg. 1 ROZDZIAŁ VI – Filozofia historii.
- Xg. 1 ROZDZIAŁ VII – Historiozofia Hegla
- Xg. 1 ROZDZIAŁ VIII – Problemat socjologiczny
- Xg. 1 ROZDZIAŁ IX – Trojaki sposób zapatrywania się na historię
- Xg. 1 ROZDZIAŁ X – Pierwsze początki filozofii historii
- Xg. 2 ROZDZIAŁ XI – Filozofia historii i socjologia
- Xg. 1 ROZDZIAŁ XII – Początki i rozwój dotychczasowy socjologii cz.2
- Xg. 1 ROZDZIAŁ XII – Początki i rozwój dotychczasowy socjologii cz.1
- Xg. 2 ROZDZIAŁ I – Świat zjawisk
- Xg. 2 ROZDZIAŁ II – Procesy naturalne
- Xg. 2 ROZDZIAŁ III – Wieloplemienny początek ludzkości
- Xg. 2 ROZDZIAŁ IV – Względy etyczne przemawiające za jednoplemiennością
- Xg. 2 ROZDZIAŁ V – Fakty historyczne, przemawiające za wieloplemiennością
- Xg. 2 ROZDZIAŁ VI – Wieloplemienność wobec darwinizmu
- Xg. 2 ROZDZIAŁ VII – Ogólne prawa naturalne
- Xg. 2 ROZDZIAŁ VIII – Bliższe określenie pojęcia, zadań, objętości i ważności socjologii.
- Xg. 2 ROZDZIAŁ IX – Bliższe określenie pojęć: żywioł społeczny, prawo społeczne i rozwój społeczny.
- Xg. 3 ROZDZIAŁ I – Pierwotna horda.
- Xg. 2 ROZDZIAŁ II – Stosunki między plemienne
- Xg. 3 ROZDZIAŁ III – Szczep gospodarujący
- Xg. 3 ROZDZIAŁ IV – Państwo
- Xg. 3 ROZDZIAŁ V – Powstanie państwa
- Xg. 3 ROZDZIAŁ VI – Znaczenie przemocy i podboju przy powstawaniu państw
- Xg. 3 ROZDZIAŁ VII – Podbój i różnoplemienność
- Xg. 3 ROZDZIAŁ VIII – Rozwój państw
- Xg. 3 ROZDZIAŁ IX – Czynniki rozwoju
- Xg. 3 ROZDZIAŁ X – Stany średnie i hierarchia władzy
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XI – Podwójny sposób tworzenia się stanów
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XII – Szczep
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XIII – Lud, naród, społeczeństwo
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XIV – Społeczeństwa w państwie
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XV – Węzły społeczne
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XVI – Koła społeczne w walce społecznej
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XVII – Widownia walki
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XVIII – Charakter moralny walki społecznej
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XIX – Walka emancypacyjna
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XX – Wzrost państw
- Xg. 3 ROZDZIAŁ XXI – Państwo i narodowość
- Xg. 4 ROZDZIAŁ I – Język
- Xg. 4 ROZDZIAŁ II – Religia
- Xg. 4 ROZDZIAŁ III – Moralność
- Xg. 4 ROZDZIAŁ IV – Prawo
- Xg. 5 ROZDZIAŁ I – Indywidualizm i kolektywizm
- Xg. 5 ROZDZIAŁ II – Jednostka i grupa
- Xg. 5 ROZDZIAŁ III – Wpływ stanowiska ekonomicznego na jednostkę
- Xg. 5 ROZDZIAŁ IV – Dążenia indywidualne i konieczności społeczne
- ZAKOŃCZENIE – Czy ludzkość postępuje?
- Kurs wolnego czytania –
- Tacyt, Dzieje – Fragment księgi I
- Socjologiczny rachunek sumienia –
- Materializm historyczny – Fragment Wstępu do Krytyki ekonomii politycznej Marksa
- Mowa pogrzebowa Peryklesa – fragment Wojny Peloponeskiej Tukidydesa
- Herodot, Dzieje – Fragmenty z księgi I i III
- Neoklasycyzm socjologiczny – Stanisław Kozyr-Kowalski
- Socjologia religii –
- Socjologia klasyczna –