Jedną wielką zasługę przyznać trzeba filozofii spekulacyjnej tj. że wytknęła szerokie granice dla badań myśli ludzkiej, że szczęśliwym przeczuciem odszukała różne dziedziny zjawisk dotychczas niezbadane, i wciągnęła w dyskusję filozoficzną przedmioty, które poprzednio stały daleko po za obrębem wszelkiej filozofii. Idąc za tropem owych „idei wrodzonych,” budowała ona coraz nowe działy swego systemu. Tak np. w ślad za „ideą piękna” wytworzyła ona estetykę, jako osobną dziedzinę filozoficzną, badającą istotę piękna i warunki, pod jakimi piękno się objawia w różnych dziedzinach sztuki. Jakkolwiek sposób traktowania filozofii spekulacyjnej był mylny, nie polegający na podstawach realnych, należy się jednak filozofii tej uznanie, że pierwsza przedmioty te traktowała i wszelkiej późniejszej filozofii wskazała i utorowała nowe drogi. Wyszukać realne podstawy pod te nowe działy filozofii mogło stać się zadaniem późniejszej epoki: ale wytknięcie tych nowych dzielnic pozostanie na zawsze zasługą filozofii spekulacyjnej.
Pierwszorzędne pod tym względem miejsce zajmuje Hegel. Postawiwszy jako rdzeń i pierwiastek całego świata zjawisk myśl, ideę, mógł łatwo zręczną dialektyką wykazać, że wszystkie dziedziny świata i życia są tylko wcieleniem się myśli, upostaciowaniem idei; wszelki rozwój zaś świata i życia tylko rozwojem idei przez prawidłowe stopnie tezy, antytezy i syntezy. Oczywista, że ta główna treść filozofii Hegla sama w sobie jest czczą zabawką dialektyczną; nie ma ona ładnej podstawy rzeczywistej, ale zasługą Hegla nie miej pozostanie, że dla filozofii zdobył dziedziny życia i świata, nietknięte przed nim przez filozofów, a które dawniej nie zdawały się należeć do zakresu badań filozoficznych.
Taką nową dziedziną, przyłączoną przez Hegla do obszaru filozofii, była historia. Jakkolwiek bowiem nie brakowało i przedtem na filozofach i autorach, którzy tu i ówdzie objawiali zdanie swoje o przebiegu znanych nam dziejów ludzkich, to jednak Hegel pierwszy z całą świadomością zadania i z całym rozmysłem w traktowaniu tegoż, uczynił z dziejów ludzkich przedmiot osobnego działu filozofii.
Wielu było przed Heglem autorów, którzy upatrywali w przebiegli dziejów pewne przewodnie myśli i tendencje: ale Hegel pierwszy starał się przedstawić przebieg ten, jako proces, odbywający się prawidłowo, i prawidłowość tę ująć w ścisłą, niby umiejętną formułkę.