Kurs wolnego czytania – Lekcja 4

Gdy spojrzymy na wyłapane przez nas definicje zawarte w analizowanej pracy dostrzeżemy najczęściej, że w stosunku do wyliczonych wcześniej elementów ontologii i epistemologi życia społecznego występują pewne braki, nie wszystko jest jasne i zdefiniowane, nie na każde pytanie znajdujemy odpowiedź.

Krok dalej posuną nas kolejne dwie reguły hermeneutyki socjologicznej. Pierwsza z nich nakazuje nam odkryć wszystkie „kryptoteorie zawarte w dyskursie, czyli przyjęte milcząco założenia i konsekwencji teoretyczne, ukrytych tez i rozumowań”.

Gdy święty Tomasz stwierdza: „Biskupi mają bogactwa kościelne, ale nie posiadają ich jako swoich własnych, lecz rozporządzają nimi jako dobrem wspólnym […] Należy jednak zauważyć, że posiadanie kościelnego majątku nie sprzeciwia się doskonałości ewangelicznej, jeśli się nie korzysta z jego owoców, ale się nim jedynie zarządza” to w tym sądzie wartościującym wyrażona jest pewna koncepcja własności. Kryptoterie wydobywamy jednak nie tylko z sądów wartościujących. Ważną wskazówką, która pozwala nam rozwiązać problem braku definicji jakiegoś pojęcia, jest kolejna dyrektywa: zaleca ona „poznanie i przyswojenie praktyki teoretycznej uprzedmiotowionej w dyskursie, czyli sposobu posługiwania się określonymi kategoriami i tezami w procesie stawiania i rozwiązywania określonych problemów badawczych”. Dlatego w czasie pierwszej lektury podkreślaliśmy nie tylko definicje, ale w ogóle, wszystkie miejsca, gdzie dana kategoria występuje. Teraz musimy przyjrzeć się tym miejscom i domyślić się z kontekstu jakie znaczenia autor nadał tej kategorii. Dla przykładu, K. Marks, który wedle niedouczonych historyków socjologii wprowadził do socjologii pojęcie klasy (w rzeczywistości pojęciem tym posługiwało się wielu przed nimi, a jeszcze więcej badaczy niezależnie od niego), nigdzie nie zdefiniował tego pojęcia. Jednak na podstawie sposobu w jaki je stosuje (jakie kategorie ludzi nazywa klasą i ze względu na co), możemy – jak to uczynił np. Lenin – dotrzeć do sensu tej kategorii.